Porównanie metod ELISA, IFT oraz IC w diagnostyce i monitorowaniu wybranych chorób

Metody diagnostyki serologicznej takie, jak ELISA, immunofluorescencja czy immunochromatografia odgrywają ważną rolę w diagnostyce m.in. FIV, FeLV, FCoV, Encephalitozoon cuniculi, Toxoplasma gondii, Dirofilaria spp., Borrelia spp., Anaplasma spp., Ehrlichia spp, Cryptosporidium spp, Entamoeba spp. czy Giardia spp. Przy doborze metody badania należy kierować się przede wszystkim jej czułością i swoistością. Czułość jest to zdolność testu do wykrycia choroby, natomiast swoistość pozwala na identyfikację zdrowych osobników.

Kryteria wyboru testu diagnostycznego

W celu ułatwienia wyboru testu diagnostycznego stworzono kryteria ASSURED:

• A- affordable (przystępne cenowo)
• S- sensitive (czuły)
• S- specific (specyficzny)
• U- user-friendly (przyjazne dla użytkownika)
• R- rapid/robust (szybki/solidny)
• E- equipment- free (niewymagające sprzętu)
• D- deliverable (możliwe do dostarczenia)

Immunochromatografia (IC)

Metoda ta jest stosunkowo tania, łatwa w użyciu oraz pozwala na uzyskanie wyniku po kilku minutach. Sprawdza się w warunkach terenowych gdyż nie wymaga posiadania dodatkowego sprzętu. Jednak jej czułość i specyficzność jest często niższa w porównaniu do metod ELISA czy IFT, co zwiększa ryzyko uzyskania wyników fałszywie dodatnich bądź fałszywie ujemnych.

Immunofluorescencja pośrednia (IFT)

Metoda ta charakteryzuje się czułością oraz swoistością na poziomie 90-99% w przypadku analizowanych chorób. Wynik jest wyrażany za pomocą miana przeciwciał, czyli największego rozcieńczenia próbki, w którym przeciwciała są wykrywalne. IFT wymaga użycia mikroskopu fluorescencyjnego, co umożliwia bezpośrednią wizualizację wyników. Jest to metoda skomplikowana technicznie ze względu na to, że konieczne jest uzyskanie preparatów o dużej czystości w celu eliminacji artefaktów, które mogą spowodować nieprawidłowe odczytanie wyniku jako dodatni.

Test immunoenzymatyczny (ELISA)

Metoda ta charakteryzuje się najwyższą czułością oraz swoistością. Wartości obu parametrów wahają się od 90 do nawet 100% w przypadku analizowanych chorób. Test ELISA wymaga specjalistycznego sprzętu oraz odczynników, co zwiększa koszt badania oraz wydłuża czas oczekiwania na wynik. Czytnik mikropłytek wykorzystywany do odczytu wyniku pozwala na podanie dokładnej wartości stężenia przeciwciał w jednostkach U/ml.

Reakcje krzyżowe

Podczas analizy wyniku badania serologicznego należy pamiętać o reaktywności krzyżowej przeciwciał. Dochodzi do niej wtedy, gdy przeciwciało wiąże więcej niż jeden antygen. Reakcje krzyżowe w testach często wynikają z  podobieństwa antygenów w nich stosowanych. Istnieje także możliwość wystąpienia wspólnych epitopów komórkowych badanych patogenów.

Ograniczenia

Niektóre testy pozwalają na bezpośrednie wykrycie antygenu w próbce, a niektóre na wykrycie przeciwciał przeciwko antygenowi. Należy pamiętać, że wynik dodatni testu świadczy o kontakcie z antygenem, a nie chorobie. Diagnoza powinna być postawiona w oparciu o wyniki badań zestawione z objawami pacjenta. W monitorowaniu przebiegu chorób istotne są badania kontrolne co jakiś czas (w zależności od choroby). Każda z metod badania, a także każdy zestaw testowy zależności od producenta mają różną czułość, swoistość, a także ograniczenia.

Interferencje

W badaniach serologicznych ważna jest wysoka jakość próbki. W przypadku wystąpienia ikterii, hemolizy czy lipemii rośnie ryzyko niespecyficznego wiązania się przeciwciał, a tym samym fałszywe zawyżenie wyników.

Podsumowanie

ELISA wykazuje najwyższą czułość i specyficzność, lecz wymaga specjalistycznego sprzętu i odczynników. IFT pozwala na bezpośrednią wizualizację wyniku, lecz jest wymagająca technicznie, a metoda IC oferuje proste wykonanie i szybkie uzyskanie wyniku, lecz kosztem obniżonej swoistości i czułości. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, który test jest najlepszy. Wybór odpowiedniej metody badania powinien oprzeć się na indywidualnych potrzebach diagnostycznych.

Źródła:

1. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/272149/PMC5578377.pdf?sequence=1
2. https://magwet.pl/25587,wykorzystanie-metod-serologicznych-i-molekularnych-w-diagnostyce-wybranych-chorob-egzotycznych
3. Operon Simple Giardia ulotka 21.08.2023
4. Vet Expert Rapid Test FIV Ab
5. Simple crypto-giardia-entamoeba 4R ulotka 17.01.2022
6. Vet Expert Rapid Test CaniVec-4
7. Vet Expert Rapid Test FCoV Ab
8. Vet Expert Rapid Test FeLV Ag
9. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/jvim.14648
10. https://rsdjournal.org/index.php/rsd/article/view/4039/3361
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7152019/
12. https://www.borelioza.org/materialy_lyme/zapalenie_stawow.pdf
13. Scarpulla, M. et al. Comparison of indirect immunofluorescence and ID Screen® Toxoplasmosis indirect ELISA for the detection of antibodies against Toxoplasma gondii in cat and dog sera. Poster presented at the WAVLD meeting, Madrid, 2009.