Toksoplazmoza – najczęstsza inwazja pasożytnicza

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z cyklem artykułów poświęconych tematyce parazytoz. W pierwszej części przyjrzymy się toksoplazmozie, która jest najczęściej występującą na świecie inwazją pasożytniczą o charakterze zoonozy.

Co to jest toksoplazmoza?

Toksoplazmoza jest inwazją pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Około 33% ludzi na świecie jest zarażonych tym pasożytem, a około 75% populacji posiada przeciwciała dla Toxoplasma gondii. Występowanie przeciwciał anty-Toxoplasma najczęściej świadczy o nabytej odporności, a nie o aktywnym procesie chorobowym.

Jak dochodzi do zarażenia?

Rezerwuary pasożyta:

• zwierzęta domowe i wolno żyjące,
• drób, ptaki wolno żyjące, łowne i ozdobne.

Człowiek zaraża się głównie drogą pokarmową, spożywając surowe i niedogotowane mięso, podroby, mleko i jaja zawierające tachyzoity i cysty pasożyta. Inne drogi zakażenia obejmują kontakt z ziemią zanieczyszczoną kałem kotów, który zawiera formy inwazyjne pasożyta.

Objawy toksoplazmozy

Bezobjawowe zarażenie

U ludzi i wielu gatunków ssaków oraz ptaków zarażenie pierwotne zwykle przebiega bezobjawowo, co może również dotyczyć kotów. Takie przypadki są szczególnie niebezpieczne, ponieważ koty wydalają oocysty z kałem, nie wykazując objawów choroby.

Objawy kliniczne

Przebieg kliniczny inwazji może być bardzo różny, a typowy jest długi odstęp czasowy między zarażeniem a wystąpieniem objawów.

• Zwierzęta bez zaburzeń odporności: Choroba ma przebieg subkliniczny, ograniczając aktywność i rozprzestrzenianie się tachyzoitów.
• Zwierzęta z osłabionym układem odpornościowym: Ujawnienie się postaci klinicznej toksoplazmozy może nastąpić wkrótce po pierwotnym zarażeniu lub później, przy dodatkowym spadku odporności.

Objawy u młodych i starych zwierząt

U zwierząt bardzo młodych i starych większe jest prawdopodobieństwo przebiegu objawowego, na przykład pod postacią zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, martwicy wątroby, zapalenia mięśni, zapalenia mózgu itp. 

Zarażenie w ciąży

Jeżeli zarażona zostanie samica w ciąży, tachyzoity mogą spowodować martwicę łożyska lub bezpośrednio zagrozić płodowi, doprowadzając do martwicy w obrębie licznych narządów, a nawet zgonu.

Objawy u kotowatych

Kliniczne postaci toksoplazmozy mogą rozwijać się również u żywiciela ostatecznego T. gondii, czyli u kotowatych. Dochodzi do tego w stanach upośledzenia odporności z powodu zakażenia wirusem niedoboru odpornościowego (ang. feline immunodeficiency virus) lub przewlekłej choroby narządowej.

Leczenie toksoplazmozy

Nie istnieją niestety szczepionki umożliwiające zapobieganie toksoplazmozie, a metody leczenia w przypadku rozpoznania klinicznej postaci choroby nie są idealne. Choć zastosowanie leków z grupy sulfonamidów, a  także ponazurylu pozwala na przerwanie rozwoju pasożyta w stadium tachyzoitów, uszkodzenia tkanek powodowane przez T. gondii mogą okazać się nieodwracalne. Ponadto dostępne metody leczenia nie mają wpływu na bradyzoity, które mogą przetrwać wewnątrz cyst i wywołać chorobę w późniejszym okresie.

Podsumowanie

Pomimo statystyk, rzeczywiste problemy związane z toksoplazmozą są codziennym wyzwaniem dla lekarzy weterynarii i personelu pomocniczego. Populacja bezdomnych kotów wciąż rośnie, co oznacza, że T. gondii pozostaje zagrożeniem.

Zalecenia

• Regularne badania wszystkich kotów, zwłaszcza bezdomnych, co najmniej raz w roku
• Odpowiedzialne zachowania mające na celu minimalizowanie ryzyka zarażenia

Źródła:

• Choroby zakaźne zwierząt z elementami epidemiologii i zoonoz, Zdzisław Gliński i Krzysztof Kostro
• Droga toksoplazmo, czy czujesz się zlekceważona? Weterynaria po Dyplomie / nr 02 2022
• Toksoplazmoza zwierząt towarzyszących – najczęstsza inwazja na świecie, Magazyn Weterynaryjny / nr 04 2024
• Pasożytnicze zagrożenia dla ludzi i zwierząt. Cz. I. Toksoplazmoza i giardioza, Magazyn Weterynaryjny / nr 04 2012